Dermoid kistbebeğin rahimdeki gelişimi sırasında oluşan, içinde embiryolojik dönemden kalan hücre tiplerinin oluşturduğu dokuların bulunduğu kese şeklindeki kitlelerdir. Tıbbi adı matür kistik teratom olarak da bilinir.
Dermoid kist yada teratom yumurtalıklarda (overlerde) gelişebilen iyi huylu bir tümördür. Kadınlarda üreme çağında, daha çok 20-30 ‘lu yaşlarda en sık görülen tümördür. Dermoid kistler yumurtalıklarda gelişen ve içerisinde saç, diş, yağ , kıl, kıkırdak, gibi embriyolojik dokuları barındıran iyi huylu kistlerdir.
Montür kistik teratom olarak da adlandırılan bu kistler ebriyolojik dönemde hücrelerin faklılaşması oluşur ve genellikle yavaş büyür. Çoğunlukla iyi huylu olmakla birlikte bu kistlerin içeriğindeki bazı hücreler kötü huylu (maling) dönüşüm gösterebilir. Ayrıca dermoid kistlerin büyümesi sonucu yumurtalık torsiyonu (dönme) gibi komplikasyonlara neden olup acil ameliyat durumuoluşturabilirler.
Dermoid kistler görüntü olarak yağlı bir yapıya sahiptirler. Vücudun her bölgesinde olabileceği gibi üreme organlarında erkeklerde testis, kadınlarda yumurtalıklarda sık olarak görülür.
Dermoid kist vücut dokularının gelişimi sırasında yanlış yerde birleşmesi sonucunda genellikle iyi huylu kistik yapılardır. Dermoid kistler genellikle yumurtalıklarda, testislerde, boyunda, burunda, beyinde veya diğer vücut bölgelerinde bulunabilir. Bir nevi yanlış kodlanma ile yerini şaşıran doku ve organ kısımları diyebiliriz.
Dermoid kistlerin içerisinde saç, diş, kemik, kıkırdak, sinir yağ, tek tek veya bir arada bulunabilir. Bu kistler doğuştan gelir ve genellikle yavaş büyüyen iyi huylu kistlerdir.
İnsan vücudu anne karnında henüz embiryolojik dönemde iken endokrin ektoderm ve mezoderm denilen hücre gruplarından oluşur. Bu hücre grupları vücudun iç ve dış organlarını, salgı bezlerini,cil, iskelet sistemini oluşturmak için programlanmıştır. Bu üç hücre tipi grubu vücutta yumurtalık içinde mevcuttur. Dermoid kist bu hücre tiplerinin artıklarının yumurtalıklarda yerleşip br sebepten ötürüorada gelişmesi nedeniyle olur.
Gelişimi neyin tetiklediği bilinmemektedir. Yavaş büyüyen kistler olarak tanımlanan teratomlarda yumurtalık içerisindeki bu hücresel salgılar zamanla kese formuna dönerve içerisinde saç, tırnak, yağ, sinir v.b dokuları barındıran kitle formuna dönüşür.
Dermoid kist (matür kistik teratom) iyi huylu yumurtalık tümörleridir. Genellikle tek taraf yumurtalığı etkilemekle birlikte hastaların % 10-15 ‘inde çift taraflı olabilir. Gelişimsel olarak her 3 germ yaprağından (endoderm, ektoderm, mezoderm) da elemanlar içermekle birlikte çoğunlukla cilt elemanları yoğun olarak bulunmaktadır (saç, yağ, diş, kıkırdak gibi)
Dermoid kistler genellikle belirti vermeden büyür ve tesadüfen yapılan ultrasonografilerde ortaya çıkmaktadır. Çoğunlukla dermoid kist hiçbir belirti göstermez. Bu nedenle de çoğunluklaşikayete neden olduğunda büyümüş (yaklaşıl 10 cm civarı) teratomlarla karşılaşırız.
Belirti vermediği için genellikle rutin gebelik takibinde, olağan jinekolojik muayenelerde tespit edilebilirler.
Dermoid kist belirtileri kist büyüdükçe ortaya çıkar. Bu belirtileri sıralayacak olursak;
Dermoid kistler yavaş büyüyen sesiz kistlerdir. Çoğunlukla belirti vermezler. Bu nedenle şikayet oluşturan kistler büyümüş kistleredir.
Rutin jinekolojik kontrollerde veya gebelik döneminde yapılan ultrasonografilerde semptomsuz olan dermoid kistleri tesadüfen yakalarız. Tanıda en sık kullanılan yöntem USG olmakla birlikte MR’ da kistin yapısı ve çevre dokulara oan etkisini çokdaha etkili olarak incelenebilir. Ayrıca tanıda diğer yumurtalık kistleri ve tümörlerinden ayırt edebilmek için bazı kan tetkikleri de yardımcı olabilir.
Dermoid kistler görüntüleme yöntemleri ile teşhis edilmesini kolaylaştıran ayırt edici bir görünüme sahiptir. İçeriğindeki yağ, diş, tırnak, kıl gibi dokuların USG tipik görüntüsü olduğu gibi teratomları da USG'de tespit edebiliriz.
Dermoid kistlerin tedavisi kistin boyutu, hastanın semptomları ve kistin neden olabileceği komplikasyon riskine göre planlanır.
Dermoid kistlerin herhangi bir ilaç tedavisi yoktur, tek tedavi cerrahidir. Normal şartlarda iyi huylu ve zararsız olan kistler büyümeleriyle ciddi sonuçlara neden olabilirler.
Küçük ve belirti vermeyen kistler genellikle takip edilir ve tedavi gerektirmez. Ancak kist büyüyorsa, ağrıya neden oluyorsa veya torsiyon riski varsa cerrahi müdahale gerekebilir. Kadınlarda 5 cm ve üzerindeki kistlerde cerrahi tedavi düşünülür. Kistin boyutu arttıkça kistte torsiyon ve rüptür (yırtılma) riski artmaktadır.
Gebelikte küçük ve belirtisiz olan dermoid kistlerin cerrahiye gerek kalmadan kendiliğinden kaybolduğu durumlar vardır.
Her durum farklıdır, bu nedenle tedavi planı kişiselleştirilmelidir. Dermoid kistlerin tedavisi; kistin büyüklüğü; konum, belirtileri ve hastanın genel sağlık durumu göz önüne alınarak belirlenir.
Dermoid kistleri ameliyat gerektirip gerektirmediği kistin boyutuna, belirtisine ve komplikasyon riskine bağlıdır. Küçük ve belirti vermeyen kistler düzenli ultrason muayenesi ile takip edilir. Ancak 5 cm ‘nin üzerindeki kistler, şiddetli ağrıya neden olan veya torsiyon riski taşıyan durumlarda ameliyat önerilir.
Açık veya kapalı yöntemle yapılan ameliyatlarda tercih laparoskopi olmakla birlikte hastanın durumu, geçirmiş olduğu ameliyatlar ve ek hastalıklarını da göz önünde bulundurara değerlendirmek gerekmektedir.
Laparoskopik yöntemle yapılan kist çıkarma ameliyatı mimal invaziv bir yaklaşım sunar ve genellikle hızlı iyileşme sağlar. Kanserleşme riski düşük olsa da, şüpheli bulgular torsiyon kistlerde cerrahi müdahale ve patolojik değerlendirme şarttır.
Laparoskopik dermoid kist ameliyatında amaç kistin büyüyüp çevre dokulara zarar vermeden önce bölgeden uzaklaştırılmasıdır. Bu işlem esnasında kistin kesesinin patlaması ihtimaline karşı koruyucu cerrahi materyaller kullanılır.
Laparoskopik cerrahi (kapalı ameliyat) küçük kesilerden girilerek kistin yumurtalıktan çıkartılması yöntemidir. Hasta için hızlı iyileşme süreci sağlayan bir operasyon yöntemidir. Ancak cerrahi daha büyük kistlerde, ciddi komplikasyonların varlığında yada hastanın cerrahi ve medikal öyküsüne göre tercih edilebilen bir yöntemdir.
Her iki operasyonda da amaç kisti çıkarırken yumurtalık dokusu mümkün olduğunca korunmaya çalışılmaktadır. Dermoid kistlerin büyük çoğunluğu başarıyla tedavi edilebilir ve hastalar kısa süre sonra normal hayatlarına dönebilirler.
Dermoid kist ameliyatı ile çok ca bize yöneltilen sorular şunlardır.
Dermoid kistler çoğunlukla semptomsuz, yavaş büyüyen kistlerdir, semptomsuz da olsa takipte olan bir dermoid kist 5 cm’in üzerinde ise olası komplikasyonları önlemek için cerrahi ile yöntem ile mevcut olan çıkartılmalıdır.
Dermoid kistler genellikle genç kadınlarda görüldüğü için ameliyatta yumurtalık fonksiyonunun korunması çok önemlidir. Yumurtalığın zarar görmesi, erken menapoz ve gelecekte çocuk sahibi olma ihtimalini azaltabilir. Mümkün olduğunda yumurtalık dokularına zarar vermeden dermoid kistin çıkartılması amaçlanır. Ancak kist çok büyükse batında ciddi yapışıklıklar varsa (torsiyon durum karında) yumurtalığında kistle birlikte çıkartılmasıgerekebilir.
Bu soruya net bir cevap verilemez, çünkü ameliyatın şekli, kistin durumu hastanın tıbbi durumu ile birlikte değerlendirilmelidir. Hepsi göz önüne alındığında dermoid kist operasyonları çoğunlukla 2 saati aşmayan ameliyatlardır diyebiliriz.
Her operasyon sonrası dikkat edilmesi gereken hususlar dermoid kist ameliyatları sonrasında da geçerlidir. Kapalı veya açık olsun ameliyat sonrası ilaçların düzenli kullanımı, istirahat ön koşuldur. Ameliyat sonrası 3 veya4 hafta cinsel ilişkiye girilmemesi gerekmektedir. Yine operasyondan sonra sportif aktivitelere en az 6-8 hafta ara vermek uygun olur.
Kapalı ameliyatlarda hasta 2 hafta içinde işe dönerken açık ameliyatlarda bu süreyi bir hafta daha uzatmak hasta konforu ve iyileşme açısından yerinde olur.
Dermoid kist ameliyatından sonra bazen karın şişliği görülebilir. Bunun nedeni laparoskopik yöntemde batına uygulanan CO2 gazı ve anesteziye bağlı barsak gazlarıdır. 1-2 gün içinde bu semptomlar azalarak geçer.
Ameliyat sonrası uzun vadede karın şişliği gözlenmez. Ameliyatın tipine bağlı olarak değişmek üzere ameliyat sonrası ağrı şikayeti olabilir ancak bu şikayette 1 hafta içerisinde kademeli olarak azalacaktır.
Yine bu soru en çok aldığımız sorulardandır. Çünkü dermoid kistler çoğunlukla genç yaştaki kadınlarda görülür. Başarılı geçmiş bir dermoid kist ameliyatından yaklaşık 3 ay kadar sonra hamile kalınmasında sakınca yoktur.
Dermoid kist yani matur kistik teratom iyi huylu yumurtalık tümörleridir. İleride kansere dönüşme durumu son derece düşüktür.
Küçük boyuttaki dermoid kistler genelikle başka nedenlerle yapılan USG’de tespit edilir ve çoğunlukla tehlikeli veya riskli değildir. Ancak zamanla büyüyen kist 5 cm ve daha büyük bir boyuta geldiğinde torsiyon (kendi etrafında dönme) ve ağrı gerçekleşebilir. Bu tablo yumurtalığa giden kan akışını keserek bir nevi kangrene neden olur ve yumurtalığın acil olarak alınması gerekliliğini doğurabilir.
Dermoid kist 5 cm’yi geçtiğinde hasta için tehlike oluşturabilir. Bu kistin cidarı kalın olduğu için rüptür (yırtılma) riski oldukça düşük olmakla birlikte gerçekleşme olasılığı vardır.
Dermoid kistlerde kansere dönüşme ihtimali yaklaşık %0,2 ile %2 arasındadır. Kötü huylu yumurtalık germ hücreli tümörlerin az bir kısmı (%3) dermoid kist zemininde oluşur. Özellikle 40 yaş üzeri kadınlarda kistin boyutu 8-10 cm civarı ise yada takipte hızlı boyut artışı tespit ediliyorsa kansere dönüşüm riski daha yüksektir. Yine menapozdan sonra ortaya çıkmış olan dermoid kistler de kanserleşme riski daha yüksektir.
Dermoid kistler vücutta sonradan oluşan kistler değildir. Kökeni embiryolojik hayata dayanır. Doğumla birlikte yumurtalıklarda bulunan bu olgu zamanla büyür ve tanı konur. Cerrahi olarak çıkartıldığı taktirde nüks etme ihtimali % 4-5 civarındadır. Ancak genelikle tek taraflı görülendermoid kistlerde % 10 vakada diğer yumurtalıkta da kist vardırve çok küçük olduğundan fark edilmemiştir. Bu nedenle nüks yerine bu durumdan bahsetmek daha uygun olur.
Dermoid kistler çoğunlukla kansere neden olmaz ve zararsızdır. Ancak yeterince büyümüş bir kist bazı komplikasyonlara neden olabilir. 5 cm ‘den büyük bir kist cerrahi yöntemlerle alınmalıdır. Aksi taktirde dermoid kist alınmazsa acil durumlar gelişebilir veya yumurtalığın alınması gerekebilir.
Dermoid kistler çoğunlukla semptomsuz kistlerdir, ancak büyüdüklerinde ağrı, baskı dolgunluk gibi şikayetlere neden olabilir.
Dermoid kistlerde diğer over kistler gibi adet düzensizliği yapabilir ancak bu çoğu zaman belirti vermez ve nadiren rastlanan bir durumdur.
Matür kistik teratomlar çoğunlukla gebeliğe doğrudan engel olmazlar. Ancak olası komplikasyonları düşünüldüğünde gebelik öncesi tespit edilen 5 cm den büyük bir dermoid kist gebelik esnasında torsiyon ve acil cerrahiye neden olabileceğinden dolayı çıkartılmalıdır . Yine büyük dermoid kistler cerrahi esnasında yumurtalık dokusunun kaybına neden olabileceği için uzun vadede gebeliğin önünde bir engel teşkil edebilir.
Gebeliğin rutin kontrolleri esnasında tespit edilmiş bir dermoid kist bebeğe zarar vermez ancak büyük bir dermoid kistin torsiyon, rüptür ve enfeksiyon gibi komplikasyonlara yol açması dolaylı olarak zarar verebilir.
Dermoid kistin patlaması (rüptür) kalın bir çeperi olduğu için oldukça zordur. Ancak 10 cm’i geçen çok büyümüş kistler, travmaya bağlı rüptür olabilir. Böyle bir durumda karında ani ağrı ve karın zarı iltihabına neden olur ki bu da acil ve hemen tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
Dermoid kistler vücudun germ hücrelerinden gelişir. Kök hücreler embriyo bölünme sürecinde meydana gelen çeşitli engeller nedeniyle yumurta hücrelerinden farklı durumlara dönüşürler yani tablo bireyseldir. Dermoid kist oluşum süreci genetik değildir ve anneden kıza geçmez.
Dermoid kistler veya teratomlar yumurtalıklarda oluşan iyi huylu tümörler olarak bilinirler, tüm yumurtalık kitlelerinin %10-20 ‘sini oluştururlar. Yoğun içerikli bir dokusu vardır. İçerisinde saç, kemik, kıkırdak, tırnak, diş, yağ dokusu gibi meteryaller içeren kese yapısında over kistleridir.
Yumurtalıklarda görülen polikistik over paterninin aksine genel metabolik durumu etkileyip kilo alımına yol açmaz dermoid kistler.
Op. Dr. Müge AksoyKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı