Regl ya da halk arasında yaygın olarak bilinen adı ile adet kanaması ortalama her 28 günde bir yaşanan vajinal kanama döngüsü olarak tanımlanabilir. Kadın üreme fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde çalıştığının göstergesi olarak kabul edilen regl hormon salınımlarına bağlı olarak gerçekleşen bir durumdur.
Ergenlik döneminden başlayarak menopoz dönemine kadar her ay düzenli olarak gerçekleşen vajinal kanamalar; regl adet kanaması ya da mensturasyon olarak tanımlanır.
Adet döneminin süresi ve kanamanın miktarı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Her 21 ila 35 günde bir kez gerçekleşen regl döneminde uterus ya da halk arasında bilinen adı ile rahim kendini yenileyerek gebeliğe hazırlanır.
Gebeliğin oluşamadığı durumlarda ise rahimin içinde bulunan dokunun bir kısmı dökülür ve vajinal yoldan dışarı atılır. Aylık döngüler halinde devam eden bu sisteme mensturasyon döngüsü veya adet döngüsü denir.
Sağlıklı bir adet döngüsü için dört ayrı sisitemin düzenli ve birbiri ile uyum içinde çalışması gerkir. Beyinde bulunan hipotalamus ve hipofiz ile yumurtalıklar ve rahimden oluşan bu sistemin sağlıklı bir şekilde çalışması üreme için son derece önemlidir.
Adet döngüsü beyinde yer alan ve küçük çekirdeklerden oluşan hipotalamus bölgesinin, yine beyinde bulunan ve bir çeşit endokrin bezi olan hipofiz bezinin uyarılması ile başlar (GnRH yolu ile)
Uyarılan hipofiz bezi LH adı verilen luteinize edici hormon ve FSH denilen folikül uyarıcı hormonun salgılanmasını sağlar. Salgılanan hormonların dolaşım sistemi aracılığı ile yumurtalıklara ulaşması ile yumurtalık rezervinde bulunan folliküller uyarılır. Böylece yumurtaların bir kısmı olfunlaşma sürecine girer.
Yumurtaların olgunlaşmasının ardından yumurtanın içinde bulunduğu follikül çatlar. Bu süreç boyunca yumurta follikülünden östrojen hormonu slınımı yapılır. Salınan östrojen hormonu rahim duvarının (endometrium) kalınlaşmasına neden olur.
Çatlayarak içinde bulunduğu follikülden çıkan yumurta tüplere doğru atılır. Olgunlaşan yumurta 24-48 saat kadar hayatta kalır ve bu süre boyunca fallop tüplerinde sperm ile karşılaşırsa gebelik oluşur. Sperm olmadığı taktirde gebelik oluşmaz. Böylece östrojen hormonu salınımı azalmaya ve progesteron düzeyi artmaya başlar.
Olası bir gebelik için kendini hazırlayan rahim içi dokusu progesteron etkisi ile parçalanmaya ve dökülmeye başlar. Rahim içi dokusunun bir miktar kanla birlikte vajinal yoldan atılmasıyla adet kanaması gerçekleşir.
Adet kadınların her ay düzenli olarak yaşadığı fizyolojik bir durumdur. Süre ortalama aşağı yukarı 28 gündür. Yeni bir adetin başından diğerinin başına kadar geçen süre 21-35 arasında olmalıdır. 21 günden sık ve 35 günden seyrek ve tekrarlayıcı adet döngüleri kadında bir adet sorununun olduğunu düşündürür.
Sağlıklı, fizyolojik bir durum olan mensturasyon döngüsünün düzenli bir şekilde devam etmesi için beyin, hormonlar ve üreme sisteminin uyum içinde ve sağlıklı çalışması gereklidir.
Tatil planları, düğün, önemli bir toplantı veya sınav gibi durumlarda kadınlar adet döngüsüne yakalanacaklarını düşünüp endişeye kapılabilir. Özellikle premenstrual sendromları ve adet ağrıları yoğun geçen kadınlar, özel zamanlara denk gelen adetlerini ya ötelemek ya da erkene almak isteyip, adetin erken gelmesini sağlamak isterler.
Kadının stres olmasına ya da kedisini baskı altında hissetmesine neden olan bu durumda pek çok farklı yöntem uygulanabilir.
Erken adet olmak için birden fazla çözüm vardır ancak önerimiz adet döngüsü ile ilgili sorunlar yaşayan kadınların bu tür bir eylem önce mutlaka jinekoloğu ile iletişim kurması yönünde olur.
Adet 3-7 gün süren, kadının üreme fonksiyonlarının yerinde olduğunu gösteren bir mekanizmadır. Çoğunlukla düzenli olan adetler bazı hanımlarda sekteye uğrayabilmekte bazı durumlarda ise kadın özel bir nedenle (tatil, sınav, düğün vs.) öne almak isteyebilmektedir.
Adet döngüsüne çok müdahale etmek istemesekte zaman zaman böyle durumlar ile karşı karşıya kalmaktayız.
Adet gecikmesi yaşayan üreme çağındaki her cinsel aktif kadında mutlaka gebelik ekarte edilmelidir. Gebe olmadığından emin olunan kadının, adetinin sebebsiz yere geciktiği durumlarda bazı yöntemlere başvurabilir.
Adet olmak için, adet söktürücü haplar veya iğneler kullanılabilir. Mutlaka doktor kontrolünde ve jinekolojik muayene sonrası kullanılmaları gerekir. Bunlardan en yoğun kullanılanı pregesteron hormonu içeren ilaçlardır.
Vakti yoksa adeti geciktirmek için bitki çayları faydalı olabilmektedir. Zencefi, maydanoz, ada çayı, rezene çayı, zerdeçal gibi bitkiler ya da soğan kürü gibi doğal kürler adeti geciktirmeye yararlı olabilmektedir.
Ancak unutmamak gerekir ki bu bitkiler besinler ve çaylar adet tarihinde çok büyük değişiklikler yaratmaz. Zaten gelmesi yakın reglinin gelmesini kolaylaştırabilirler. Ayrıca dozunda egzersiz, karın bölgesine uygulanan sıcak su torbaları, sıcak küvete girip uzanmak gibi aktiviteler de hemen adet olmaya yardımcı olabilir.
Hemen adet olmak için doktor kontrolünde kullanılan ilaçlar vardır. Ancak bunlar hormonal ilaçlar olduğu için gerçek bir zorunluluk yoksa hemen adet görmek için kullanmamalıdır. Çünkü uzun dönemde bu ilaçlar hormonal bozukluğa yol açabilirler.
Adet olabilmek için rahim duvarının belli bir kalınlıkta olması gereklidir. Rahim duvarı kalınlaşmadan adet söktürücü ilaç kullanılsa bile hemen adet gelmez. Hemen adet olmak için kullanılan ilaçlar iki çeşittir.
Adet söktürücüler kadınların adetini hemen görmek istediklerinde ya da gecikmiş bir adeti getirmek için başvurdukları pregesteron çeren hap veya iğnelerdir.
Adet söktürücü ilaçların işe yaraması için rahim duvarı kalınlığı en az 7-8 mm olmalıdır. Eğer adet getirici ilaca rağmen adet olmuyor ise ya rahim duvarı yeterince kalınkaşmamıştır ya da gebelik mevcuttur.
Adet söktürücü ilaçlar genelde 5 gün kullanılır, ilaç bittikten sonra 2-3 gün içinde adetin başlaması beklenir. Hemen adet olmak isteyen bir kadın 5 günlük ilaç kullanım süresini ve 2-3 günlük bekleme süresini hesaplayarak zamanlamayı yapmalıdır.
Hemen adet olmak için kullanılan bir diğer ilaç türü de doğum kontrol haplarıdır. Doğum kontrol hapları normalde her gün düzenli kullanılır 21 günlük olan formunda ara verildiği 1 haftalık dönemde, 28 günlük formlarında ise ilacın son 4-5 günlük diliminde adet görülür.
Düzenli kullanılan doğum kontrol hapının birden kesilmesi hemen adet görme ile sonuçlanır. Ancak böyle bir durumda doğum kontrol hapının koruyuculuk etkisi azalır, o siklus için ekstra bir korunma yöntemi uygulanmalıdır.
Halk arasında Aspirinin veya kan sulandırıcılarının da erken adet görme ile etkili olduğu düşünülse de bu konuda doğruluk payı yoktur.
Halk arasında hemen adet olmak için bazı egzersizlerin ve durumların işe yaradığı düşünülsede biri hariç çok bir bilimsel yönü yoktur.
Yaklaşmakta olan veye günü 1-2 gün geciken adet döngüsünde korunmasız cinsel ilişki adeti başlatabilir. Erkek menisinde bulunan prostaglandin denilen madde rahim ağzı yumuşamasına ve rahim kasılmasına neden olacağı için adet söktürücü bir etkiye sahiptir.
Onun haricinde belirgin bir egzersiz hareketi için adeti hemen getirir demek mümkün değildir. Ancak erken adet algısı sağlamasada bu hareketler adetin gelmesini kolaylaştırabilir. Karına sıcak masaj yapılması, yoga, pilates gibi egzersizler, karın ve kalça kaslarını çalıştıran hareketler adet olmayı kolaylaşırabilmektedir.
Op. Dr. Müge AksoyKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı